علائم گرمازدگی | نشانه‌ها، دلایل، پیشگیری و درمان فوری

علائم گرمازدگی

گرمازدگی یا Heat Stroke یکی از جدی‌ترین مشکلات سلامتی است که در فصل تابستان و در هوای گرم و مرطوب به‌وجود می‌آید. در این وضعیت، بدن توانایی خود را برای تنظیم دما از دست می‌دهد و اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به آسیب‌های مغزی، نارسایی اندام‌ها و حتی مرگ شود. شناخت دقیق و به‌موقع علائم گرمازدگی و انجام اقدامات فوری، می‌تواند جان فرد را نجات دهد.

گرمازدگی چیست

گرمازدگی به حالتی گفته می‌شود که دمای بدن به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا می‌کند و بدن قادر به دفع این گرما نیست. این حالت معمولاً پس از قرار گرفتن طولانی‌مدت در محیط‌های گرم یا انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید در فضای گرم و مرطوب اتفاق می‌افتد. برخلاف تصور عمومی، گرمازدگی تنها در فضای باز رخ نمی‌دهد؛ افراد ممکن است در خانه‌های بدون تهویه مناسب نیز دچار این مشکل شوند. محافظت از پوست در هوای آلوده را نیز می توانید مطالعه نمایید.

مهم‌ترین علائم گرمازدگی در انسان

شناخت دقیق علائم گرمازدگی اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا بسیاری از علائم ممکن است در ابتدا خفیف باشند، اما به‌سرعت پیشرفت کرده و به وضعیت بحرانی برسند.

افزایش شدید دمای بدن

از اصلی‌ترین نشانه‌های گرمازدگی، افزایش دمای مرکزی بدن به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد است. در این وضعیت، فرد احساس گرمای شدید، ضعف و تعریق غیرعادی خواهد داشت. اندازه‌گیری دمای بدن با دماسنج دیجیتال بهترین راه تشخیص این مورد است.

پوست داغ، قرمز و خشک

در مراحل پیشرفته، به‌دلیل کمبود آب بدن، تعریق متوقف می‌شود و پوست فرد به‌جای مرطوب بودن، خشک و داغ می‌شود. این وضعیت به‌ویژه در کودکان و سالمندان بسیار خطرناک است.

 تهوع، استفراغ و دل‌درد

یکی از علائم شایع گرمازدگی حالت تهوع و گاهی استفراغ است. این حالت معمولاً به‌همراه دل‌درد و نفخ رخ می‌دهد و نشان می‌دهد که بدن در وضعیت بحرانی قرار گرفته است.

 تپش قلب و تنفس سریع

افزایش ضربان قلب، تنفس سطحی و سریع، یا احساس بی‌قراری شدید از دیگر نشانه‌هایی است که به‌دلیل تلاش بدن برای تنظیم دما بروز می‌کند.

 سردرد، گیجی و از دست دادن تمرکز

سردرد ناگهانی، احساس سبکی در سر، گیجی و بی‌قراری ذهنی همگی از نشانه‌های درگیری سیستم عصبی مرکزی هستند و حاکی از پیشرفت گرمازدگی به مراحل خطرناک‌تر هستند.

کاهش سطح هوشیاری یا غش

اگر فرد دچار بی‌هوشی، توهم، رفتارهای غیرعادی یا از دست دادن کامل هوشیاری شد، به احتمال زیاد دچار گرمازدگی شدید شده و باید فوراً تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد.

 گرفتگی عضلات

یکی از علائم اولیه، به‌خصوص در ورزشکاران یا افرادی که در محیط‌های گرم فعالیت دارند، اسپاسم عضلات در نواحی پا، دست یا شکم است.

چه کسانی بیشتر در معرض گرمازدگی هستند؟

گرمازدگی ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد، اما برخی گروه‌ها بیشتر در معرض خطر هستند:

• کودکان و نوزادان: به‌دلیل ناتوانی در تنظیم دمای بدن

• سالمندان: به‌دلیل کاهش عملکرد سیستم گردش خون

• کارگران فضای باز: مانند کارگران ساختمانی، کشاورزان یا مأموران خدمات شهری

• ورزشکاران حرفه‌ای یا افرادی که در هوای گرم ورزش می‌کنند

• افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون یا بیماری قلبی

• افراد دچار چاقی مفرط

• افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند مثل داروهای مدر، ضدافسردگی و داروهای ضد فشار خون

علت‌های اصلی بروز گرمازدگی

برخی از رایج‌ترین عوامل مؤثر در بروز گرمازدگی عبارت‌اند از:

• قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور مستقیم خورشید

• انجام ورزش یا فعالیت سنگین در محیط‌های گرم

• عدم دریافت آب کافی و کم‌آبی بدن

• پوشیدن لباس‌های غیرمناسب و ضخیم

• محیط‌های بسته و بدون تهویه در روزهای گرم

• مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا الکلی که منجر به کم‌آبی می‌شوند

تفاوت گرمازدگی و گرماگرفتگی

بسیاری از افراد این دو اصطلاح را به‌جای هم به‌کار می‌برند، اما تفاوت مهمی میان آن‌ها وجود دارد:

اقدامات فوری در مواجهه با گرمازدگی

در صورت مشاهده علائم گرمازدگی شدید، انجام مراحل زیر می‌تواند جان فرد را نجات دهد:

1. منتقل کردن فرد به محیط خنک، سایه‌دار یا دارای تهویه

2. درآوردن لباس‌های اضافه و قرار دادن دستمال خنک و مرطوب روی بدن

3. استفاده از پنکه یا کولر برای تسریع خنک‌سازی

4. استفاده از اسپری آب سرد یا حمام آب ولرم

5. دادن آب و محلول‌های الکترولیت (در صورتی که فرد هوشیار است)

6. تماس فوری با اورژانس ۱۱۵ در صورت بروز بیهوشی، تشنج یا عدم پاسخ‌گویی

راه‌های مؤثر برای پیشگیری از گرمازدگی

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای کاهش خطر ابتلا به گرمازدگی، رعایت نکات زیر ضروری است:

• نوشیدن روزانه حداقل ۸ لیوان آب

• پرهیز از نوشیدنی‌های مدر یا کافئین‌دار در روزهای گرم

• پوشیدن لباس‌های نخی، سبک و رنگ روشن

• استفاده از کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار

• اجتناب از حضور در فضای باز در ساعات اوج گرما (۱۲ تا ۱۶)

• مصرف غذاهای سبک و پرآب مانند خیار، هندوانه و کاهو

• استراحت منظم در فعالیت‌های بیرونی

• نگه‌داشتن کودکان و سالمندان در محیط‌های خنک و دارای تهویه

نکاتی برای محافظت از سالمندان و کودکان

• کودکان و نوزادان را هرگز در خودرو پارک‌شده رها نکنید، حتی برای چند دقیقه.

• سالمندان را از شرکت در فعالیت‌های شدید در فضای باز در روزهای بسیار گرم بازدارید.

• دمای اتاق را با استفاده از پنکه یا کولر در حالت مناسب نگه دارید.

• از آن‌ها بخواهید به‌طور مرتب آب بنوشند، حتی اگر تشنه نیستند.

سخن پایانی

گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده حیات است که با شناخت دقیق علائم گرمازدگی، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. توجه به نشانه‌هایی مانند افزایش دمای بدن، پوست خشک، تهوع، تپش قلب و تغییرات رفتاری، می‌تواند شما را در تشخیص سریع کمک کند. همچنین با رعایت نکات ساده‌ای مثل نوشیدن آب کافی، لباس مناسب و پرهیز از آفتاب مستقیم، می‌توانید در روزهای گرم سال، سلامت خود و عزیزانتان را حفظ کنید.